[Kiến Thức] Bệnh án Đông y đau dây thần kinh tọa

Đại Cương Về Bệnh Đau Dây Thần Kinh Tọa

Bệnh đau dây thần kinh tọa là một hội chứng thần kinh có đặc điểm chính là đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa và các nhánh của nó, nguyên nhân dẫn đến bệnh hường do bệnh lý đĩa đệm ở phần cột sống thắt lưng.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa nhưng chủ yếu là do những tổn thương ở cột sống thắt lưng. Năm 1928, một lý do gây bệnh mới đã được phát hiện đã làm thay đổi hẳn khái niệm về nguyên nhân gây bệnh thần kinh tọa, đó là thoát vị đĩa đệm vùng thắt lưng.

Đối Tượng thường gặp bệnh đau dây thần kinh tọa:

Đau thần kinh tọa thường gặp ở độ tuổi trung niên và cao tuổi 30 – 60 tuổi.

Tỉ lệ mắc bệnh ở Nam giới nhiều hơn nữ giới gấp 3 lần.

Nguyên nhân phổ biến nhất gây đau dây thần kinh tọa là thoát vị đĩa đệm, (60 – 90% các trường hợp)

Nguyên nhân gây bệnh đau dây thần kinh tọa theo Đông y

Theo Đông y, Đau dây thần kinh tọa được gọi là “tọa Cốt phong”. Triệu chứng chủ yếu của bệnh là đau đớn nên đau dây thần kinh tọa được liệt vào phạm trù chứng “tý” hoặc “thống”.

Nguyên nhân từ bên ngoài:

Đau dây thần kinh tọa do tác động từ bênh ngoài thường là tháo nhiệt, phong hàn hoặc phong nhiệt thừa lúc cơ thể suy yếu xâm nhập vào các kính bàng quan và đởm.

Nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa từ bên trong:

Các chấn thương ở vùng cột sống làm ứt huyết lại ở 2 kinh Bàng quan và Đởm.

Các nguyên nhân cản trở khí huyết của 2 kinh Bàng quang và Đởm làm bế tắc, gây đau. Tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà các biểu hiện đau sẽ khác nhau ở từng trường hợp.

Nếu bệnh kéo dài sẽ gây ảnh hưởng đến Can, Thận.

Chẩn đoán bệnh đau dây thần kinh tọa theo Đông y

Đông y phân chứng đau đây thần kinh tọa làm 2 thể lâm sàng chủ yếu:

Đau dây thần kinh tọa ở Thể cấp: Do phong hàn phạm kinh lạc hoặc Khí huyết ứ trệ:

Triệu chứng Đau:

Đau lưng lan xuống chân dọc theo dây thần kinh tọa.

Đau dữ dội, đau tăng khi ho, khi hắt hơi, khi cúi gập cổ đột ngột.

Đau tăng về đêm, giảm khi nằm yên trên giường cứng.

Giảm đau với chườm nóng.

Bệnh nhân có cảm giác kiến bò, tê cóng hoặc như kim châm ở bờ ngoài bàn chân chéo qua mu bàn chân đến ngón cái (rễ L5) hoặc ở gót chân hoặc ngón út (rễ S1).

Triệu chứng lưỡi:

Rêu lưỡi trắng, mạch phù (nếu do phong hàn).

Lưỡi có thể có điểm ứ huyết (nếu do khí huyết ứ trệ).

Khám lâm sàng:

Nhận biết triệu chứng ở cột sống: cơ lưng phản ứng co cứng, cột sống mất đường cong sinh lý.

Triệu chứng đau rễ: dấu hiệu Lasègue (+), Bonnet (+), Néri (+).

Để xác định chính xác rễ nào bị xâm phạm, cần khám phản xạ, cảm giác, vận động, dinh dưỡng theo bảng sau:

Đau dây thần kinh tọa ở thể mạn Thể phong hàn thấp / Can thận âm hư

Đau dây thần kinh tọa mãn tính rất thường gặp do các bất thường cột sống sống thắt lưng như: Gai cột sống, thoái hóa cột sống, chấn thương, di tật bẩm sinh.

Triệu chứng đau lâm sàng:

Bệnh kéo dài. Đau âm ỉ với những đợt đau tăng. Chườm nóng, nằm nghỉ dễ chịu. Thường đau 2 bên hoặc nhiều rễ.

Triệu chứng toàn thân: ăn kém, ngủ ít, mệt mỏi. Mạch nhu hoãn, trầm nhược.

Cách điều trị đau đây thần kinh tọa trọng Đông y

Cách chữa đau thần kinh tọa thể cấp

Giai đoạn cấp và các đợt cấp của thể mạn tính (Thể phong hàn phạm kinh lạc hoặc Khí huyết ứ trệ):

Nằm yên trên giường cứng, kê 1 gối nhỏ dưới khoeo chân cho đầu gối hơi gập lại. Tránh hoặc hạn chế mọi di chuyển.

Công thức huyệt và kỹ thuật châm cứu chữa đau dây thần kinh tọa:

Áp thống điểm (thường là các Giáp tích L4 – L5, L5 – S1.

Hoàn khiêu.

Ủy trung.

Kinh cốt, Đại chung (nếu đau dọc rễ S1).

Khâu khư, Lãi câu (nếu đau dọc rễ L5).

Kích thích kim mạnh, có thể sử dụng điện châm kết hợp với cứu nóng. Thời gian lưu kim cho 1 lần châm là 5 – 10 phút.

Có thể sử dụng nhĩ châm (đặc biệt quan trọng trong thời gian cấp tính, khi xoay trở của bệnh nhân thật sự khó khăn) với huyệt sử dụng gồm: cột sống thắt lưng (+++), dây thần kinh (++), hông, mông, háng, gối, cổ chân (+).

Bài thuốc chữa đau dây thần kinh tọa: Bài thuốc Trị thấp khớp (GS. Bùi Chí Hiếu) gồm Lá lốt 12g, Cà gai leo 12g, Quế chi 10g, Thiên niên kiện 12g, Cỏ xước 10g, Thổ phục linh 12g, Sài đất 12g, Hà thủ ô 16g, Sinh địa 16g.

Cách chữa đau thần kinh tọa thể mạn

(Thể phong hàn thấp / Can thận âm hư):

Tuy mức độ đau ít hơn nhưng thường đáp ứng điều trị chậm. Giai đoạn này cần chú trọng thêm xoa bóp và tập luyện. Cần chú trọng tập mạnh các cơ vùng thắt lưng, nhóm cơ mông và cơ tứ đầu đùi. Tuy nhiên, phải tập từ từ và theo sức của bệnh nhân. Ở giai đoạn đầu, chỉ cho tập gồng cơ, dần dần tiến tới vận động chủ động, rồi chủ động có đề kháng.

Ngoài ra, kéo nắn và kéo cột sống cũng có thể đem lại kết quả tốt.

Công thức huyệt và kỹ thuật châm cứu chữa đau đây thần kinh tọa ở thể mạn:

Công thức huyệt như trên, gia thêm: Thận du, Thái khê, Phi dương, Tam âm giao.

Đối với những huyệt gia thêm: kích thích kim nhẹ hoặc vừa. Thời gian lưu kim cho mỗi lần châm là 20 – 30 phút.

Những bài tập vận động trị liệu đau dây thần kinh tọa:

• Xem các bài tập chữa đau dây thần kinh tọa tại đây!

Chú ý khi tập:

• Bắt đầu từ động tác dễ, nhẹ (gồng cơ) tiến dần đến các động tác nặng, khó hơn.
• Khi bắt đầu tập một động tác mới, người thầy thuốc phải có mặt để theo dõi, đánh giá, trợ giúp cho người bệnh, tránh tình trạng quá sức.

Bài thuốc chữa đau dây thần kinh tọa ở thể mãn

Bài thuốc 1: Bài thuốc của GS. Bùi Chí Hiếu gồm Sinh địa 16g,  Lá lốt 12g, Thổ phục linh 12g, Sài đất 12g, Cà gai leo 12g, Quế chi 10g, Thiên niên kiện 12g, Cỏ xước 10g, Hà thủ ô 16g.

Bài thuốc 2: Độc hoạt tang ký sinh gia giảm gồm Bạch thược 12g, Đương quy 12g, Độc hoạt 12g, Tế tân 6g, Quế chi 6g, Ngưu tất 12g, Đỗ trọng 8g, Đảng sâm 12g, Phục linh 12g, Phòng phong 8g, Tang ký sinh 12g, Cam thảo 6g, Thục địa 12g, Đại táo 12g.

Bài thuốc trên chứa các dược liệu có thành phần tinh dầu, có tính ấm, nóng, giúp kháng viêm, giảm đau. Bên cạnh đó, cũng có những vị thuốc có tác dụng nâng đỡ tổng trạng, bổ dưỡng.

Cách phòng bệnh đau dây thần kinh tọa.

• Khi lao động nặng, cần để ý các động tác cúi người mang vác, nhớ kỹ phải giữ cốt sống thẳng khi bê vác.
• Thường xuyên tập thể dục để rèn luyện sức khỏe đặc biệt là cơ lưng,, giúp tăng cường sự dẻo dai của cột sống.
• Nếu mặc phải các bệnh về cột sống như: viêm, gai, vôi, thoái hóa phải diều trị sớm, phòng ngừa biến chứng sáng đau dây thần kinh tọa.

Trên đây là tổng quan về bệnh án Đông y đau thần kinh tọa, mang giá trị tham khảo, vẫn còn nhiều sai sót. Cám ơn bạn đã tham khảo.